Củ gấu (Hương phụ): Loại cỏ dại nhiều công dụng cho sức khỏe

Tổng quan về củ gấu

Tên gọi, danh pháp

• Tên tiếng Việt: Củ gấu.
• Tên gọi khác: Cỏ gấu, hương phụ, cỏ cú, thủy tam lăng, lô công đồng, tước đầu hương.
• Tên khoa học: Cyperus rotundus L., thuộc họ Cói - Cyperaccae.

Đặc điểm tự nhiên

Củ gấu là một loài thực vật sống lâu năm, cao từ 20 – 60cm. Thân rễ phát triển thành củ, kích thước của củ phụ thuộc vào độ tơi xốp của đất. Ở khu vực ven biển, củ thường dài và to hơn, được gọi là hải hương phụ (củ gấu biển). Lá của cây nhỏ, hẹp, có gân nổi nhẹ ở mặt lưng, cứng và bóng, phần gốc lá ôm sát thân.

Vào khoảng tháng 6, cây ra hoa ở ngọn với 3 – 8 cụm hoa hình tán màu xám nâu. Hoa lưỡng tính, có 3 nhị dài khoảng 2mm, nhụy có đầu núm tách thành hai nhánh mảnh như lông tơ. Quả có hình tam giác và có màu xám.

Củ gấu

Khu vực phân bố

Củ gấu là loài cây dại mọc phổ biến ở nhiều nơi như đồng ruộng, ven đường và khu vực ven biển. Trong môi trường đất cát xốp ven biển, củ thường phát triển to và mềm hơn. Đối với người nông dân, đây là loại cỏ khó loại bỏ triệt để vì chỉ cần một đoạn thân rễ nhỏ còn sót lại cây vẫn có thể tiếp tục sinh trưởng. Ngoài ra, củ gấu còn được tìm thấy ở nhiều quốc gia châu Á như Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Indonesia.

Thu hái, chế biến

Hiện nay, việc thu hoạch củ gấu chủ yếu dựa vào nguồn mọc tự nhiên, chưa có ai trồng với quy mô lớn. Có thể kết hợp thu hoạch trong quá trình làm cỏ tại vườn, ruộng. Thời điểm thu hoạch thường vào mùa xuân nhưng nếu đào vào mùa thu, củ sẽ chắc và có chất lượng tốt hơn.

Sau khi thu hoạch, cây được phơi khô, sau đó chất thành đống để đốt giúp loại bỏ phần lá và rễ con, chỉ giữ lại phần củ. Củ sau đó được rửa sạch, tiếp tục phơi hoặc sấy khô.

Khi sử dụng, có thể dùng trực tiếp dưới dạng củ khô, sắc nước uống, tán bột hoặc ngâm rượu. Một số thầy thuốc Đông y có những phương pháp chế biến phức tạp hơn trước khi sử dụng nhưng theo kinh nghiệm thực tế, không cần qua nhiều công đoạn chế biến vẫn đạt hiệu quả tốt.

Trong y học cổ truyền, củ gấu thường được chế biến theo phương pháp “thất chế” hoặc “tứ chế”, trong đó “tứ chế” là phương pháp được áp dụng phổ biến hơn. Tuy nhiên, mỗi phương pháp lại có những cách thực hiện khác nhau tùy theo từng bài thuốc cụ thể.

►Xem thêm các bài viết về cây xanh tại đây 

Bộ phận sử dụng

Bộ phận được sử dụng để làm thuốc từ củ gấu là thân và rễ đã phơi khô.

Thành phần hóa học của củ gấu

Thành phần của củ gấu vẫn chưa được xác định chính xác. Hiện tại, các nghiên cứu cho thấy củ gấu chứa từ 0,3% - 2,8% tinh dầu có màu vàng và mùi thơm đặc trưng.

Thành phần tinh dầu gồm: 32% cyperen (C15H24) và 49% rượu cyperola (C15H24O). Bên cạnh đó, trong củ gấu còn có các axit béo, phenol và một lượng lớn tinh bột. Đặc biệt, tinh dầu chiết xuất từ củ gấu tại Ấn Độ còn có chứa cyperon (C15H22O).

Do nguồn gốc của củ gấu khác nhau, thành phần tinh dầu có thể thay đổi tùy theo điều kiện sinh trưởng và khu vực thu hái.

Công dụng của củ gấu

Theo y học cổ truyền

Củ gấu có vị đắng, hơi ngọt, tính bình, quy vào kinh Can và Tam tiêu. Trong Y học cổ truyền, củ gấu có công dụng điều hòa kinh nguyệt, giảm đau, giải uất và giúp khí huyết lưu thông. Loại dược liệu này thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các vấn đề như rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, viêm tử cung mãn tính, khó tiêu và đau dạ dày.

Theo y học hiện đại

Củ gấu được nghiên cứu là có tác dụng:

• Giảm co bóp tử cung: Theo nghiên cứu đăng trên Trung Hoa Tạp Chí (tập 1, năm 1935), thí nghiệm trên động vật cho thấy củ gấu có khả năng làm giảm căng thẳng tử cung nhờ cơ chế ức chế sự co bóp.
• Hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt: Tinh dầu chiết xuất từ củ gấu có hoạt tính nhẹ tương tự hormone nữ, giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.
• Giảm đau: Năm 1959, các nghiên cứu trên chuột bạch đã chứng minh khả năng giảm đau của củ gấu.
• Tác động đến tim mạch và huyết áp: Dịch chiết cồn từ củ gấu có khả năng tác động lên cơ trơn của hồi tràng, giúp cường tim và hạ huyết áp.
• Kháng khuẩn, kháng nấm: Tinh dầu củ gấu có đặc tính ức chế mạnh đối với tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn lỵ và một số loại nấm gây bệnh.
• An thần: Củ gấu có tác dụng ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương, hỗ trợ an thần.

►Xem thêm: Phục linh - Loại nấm chữa suy nhược, mệt mỏi

Củ gấu - dược liệu điều hòa kinh nguyệt, giảm đau, giải uất

Cách dùng & liều dùng củ gấu

Củ gấu thường được sử dụng dưới dạng sắc uống, nghiền bột, làm viên hoàn hoặc ngâm rượu thuốc. Trong nhiều trường hợp, vị thuốc này có thể kết hợp với các dược liệu khác để hỗ trợ điều trị đau dạ dày và các bệnh lý phụ khoa. Liều dùng từ 6 – 12g mỗi ngày.

Bài thuốc chữa bệnh từ củ gấu

Củ gấu đã trở thành vị thuốc không thể thiếu trong nhiều bài thuốc Đông y.

1. Điều hòa kinh nguyệt

Kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, khó sinh, khí hư bạch đới

• Chuẩn bị: Củ gấu, bạch đồng nữ, ngải cứu, ích mẫu (mỗi vị 8-10g)
• Cách thực hiện: Sắc thuốc với lượng nước phù hợp, uống khi còn ấm.

Chậm kinh, đau bụng dưới

• Chuẩn bị: Củ gấu, xuyên khung (mỗi vị 5g), đương quy, bạch thược (mỗi vị 10g), ô dược (7g), ngải diệp (3g)
• Cách thực hiện: Đem sắc uống hằng ngày.

Băng huyết, rong kinh

• Chuẩn bị: Củ gấu sao đen, tán bột (6g/lần), có thể kết hợp với tông lư thán (bẹ cây móc, sao đen)
• Cách thực hiện: Uống mỗi ngày 2 lần, pha với nước cơm để dễ hấp thụ.

Kinh nguyệt đến sớm, huyết nhiệt, màu sắc kinh thẫm

• Chuẩn bị: Củ gấu tứ chế, ngưu tất (mỗi vị 12g), cỏ nhọ nồi, rau má tươi (mỗi vị 30g), sinh địa, ích mẫu (mỗi vị 16g), cỏ roi ngựa (25g)
• Cách thực hiện: Sắc uống.

2. Trị các vấn đề tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, ăn uống không ngon miệng

• Chuẩn bị: Củ gấu (20g), hậu phác nam, trần bì, chỉ xác (mỗi vị 12g), nam mộc hương (16g)
• Cách thực hiện: Sắc uống trước bữa ăn.

Đau dạ dày, ợ hơi

• Chuẩn bị: Củ gấu, can khương, mộc hương (mỗi vị 3g), khương bán hạ (10g)
• Cách thực hiện: Tán bột, pha với nước ấm hoặc sắc uống.

Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài

• Chuẩn bị: Củ gấu, cao lương khương (mỗi vị 12g)
• Cách thực hiện: Sắc uống giúp giảm triệu chứng tiêu chảy.

3. Trị bệnh cảm cúm, nhức đầu

• Chuẩn bị: Củ gấu (12g), tía tô (10g), vỏ quýt (10g), cam thảo (4g), hành (3 cây), gừng tươi (3 lát)
• Cách thực hiện: Sắc uống khi còn ấm.

4. Trị đau mắt, sung huyết đỏ

• Chuẩn bị: Củ gấu (12g), chi tử (8g), cúc hoa, bạc hà (mỗi vị 6g)
• Cách thực hiện: Sắc uống.

5. Giảm đau nhức xương khớp

• Chuẩn bị: Củ gấu, rượu.
• Cách thực hiện: Phơi khô, ngâm rượu trong 1 tháng, dùng xoa bóp vùng bị đau.

Củ gấu - vị thuốc không thể thiếu trong các bài thuốc Đông y

Lưu ý khi dùng củ gấu chữa bệnh

Mặc dù là một loại thảo dược lành tính nhưng cỏ gấu không phù hợp sử dụng trong các trường hợp sau:

• Người mắc chứng âm hư huyết nhiệt vì có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
• Người có tiền sử dị ứng với cỏ gấu hoặc bất kỳ loại thảo dược nào khác.
• Phụ nữ mang thai không nên sử dụng để đảm bảo an toàn cho thai kỳ.

Khi sử dụng củ gấu để chữa bệnh, bạn cần tham khảo ý kiến chuyên gia y học cổ truyền, không nên tự ý thực hiện.

Thuốc rắn có chứa thành phần củ gấu

Củ gấu là một vị thuốc quý trong Đông y, thường được bào chế dưới nhiều dạng như sắc uống, cao, đơn, hoàn, tán,…Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao và đảm bảo an toàn, cần tuân thủ nguyên tắc “biện chứng luận trị”, tức là dùng đúng cách, đúng liều, phù hợp với cơ địa từng người. Nếu sử dụng sai phương pháp hoặc liều lượng, có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn.

Chính vì vậy, thay vì tự sắc thuốc tại nhà – mất nhiều thời gian và khó kiểm soát chất lượng, ngày nay nhiều người lựa chọn các sản phẩm Đông dược đã được bào chế sẵn từ củ gấu. Đây là phương pháp tiện lợi hơn, giúp đảm bảo tính hiệu quả và an toàn, đặc biệt phù hợp với những người bận rộn.

Một trong những sản phẩm được nhiều người tin dùng hiện nay là Thuốc rắn số 2 Sir Tan Wan của Trung tâm Royal Park Thailand. Sản phẩm này được bào chế từ mật rắn kết hợp với nhiều loại thảo dược, trong đó có củ gấu, mang đến công dụng vượt trội:

• Cường gan, bổ mắt: Hỗ trợ chức năng gan, cải thiện thị lực, giảm tình trạng mỏi mắt, tầm nhìn kém, cận thị và lão hóa mắt.
• Hạ cholesterol, bảo vệ tim mạch: Giúp kiểm soát mỡ máu, hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ, huyết áp cao, phòng ngừa bệnh tim mạch và đột quỵ.
• Giảm stress, cải thiện sức khỏe tổng thể: Phù hợp cho những người chịu áp lực cao, người lớn tuổi, giúp ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ.

Thuốc rắn số 2 Sir Tan Wan

Với công thức được nghiên cứu và bào chế theo tiêu chuẩn khắt khe, Thuốc rắn số 2 Sir Tan Wan không chỉ giúp tận dụng tối đa lợi ích của củ gấu mà còn mang đến giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện, an toàn và tiện lợi hơn so với việc tự sắc thuốc tại nhà. Nếu bạn đang tìm kiếm một sản phẩm Đông dược hỗ trợ sức khỏe gan, mắt, tim mạch và huyết áp, đây chắc chắn là lựa chọn đáng cân nhắc. Liên hệ với Hàng Thái Chính Hãng để được tư vấn kỹ hơn về sản phẩm này nhé!