Mãn kinh là gì? Độ tuổi, triệu chứng và nguyên nhân

Mãn kinh là gì?

Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên trong quá trình lão hóa, xảy ra khi chức năng và hoạt động của buồng trứng suy giảm, dẫn đến việc cơ thể ngừng rụng trứng và không còn sản xuất các hormone sinh dục nữ. Đây là cột mốc đánh dấu sự chấm dứt chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản của phụ nữ.

Trước khi kỳ kinh biến mất hoàn toàn, chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên dài hơn hoặc ngắn hơn, kèm theo sự thay đổi bất thường về lượng máu kinh. Vì vậy, rất khó xác định chính xác thời điểm buồng trứng ngừng hoạt động. Mãn kinh thường được xác nhận khi phụ nữ không có kinh nguyệt liên tục trong vòng 12 tháng.

Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên trong quá trình lão hóa

Mãn kinh bao nhiêu tuổi?

Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, mãn kinh thường diễn ra trong khoảng 40–50 tuổi, đôi khi có thể xuất hiện sớm từ tuổi 30 nhưng độ tuổi trung bình là khoảng 51.

Đối với những phụ nữ phải phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, quá trình mãn kinh sẽ diễn ra ngay lập tức. Bên cạnh đó, một số phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị hoặc các bệnh lý như suy buồng trứng cũng có thể khiến tình trạng này khởi phát sớm hơn. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp việc ngừng kinh nguyệt chỉ mang tính tạm thời và chu kỳ sẽ trở lại sau khi quá trình điều trị kết thúc.

Giai đoạn của thời kỳ mãn kinh

Mãn kinh là quá trình chấm dứt vĩnh viễn kỳ kinh nguyệt. Thông thường, mãn kinh xảy ra theo quy luật tuổi tác và diễn ra qua 3 giai đoạn chính sau:

Giai đoạn tiền mãn kinh

Thời kỳ tiền mãn kinh có thể khởi phát từ 8–10 năm trước khi bước vào mãn kinh chính thức, khi hoạt động sản xuất Estrogen của buồng trứng bắt đầu giảm dần. Giai đoạn này kéo dài cho đến khi buồng trứng ngừng hoàn toàn việc phóng noãn.

Trong khoảng 1–2 năm cuối của tiền mãn kinh, lượng Estrogen suy giảm nhanh hơn, khiến các dấu hiệu đặc trưng của mãn kinh bắt đầu xuất hiện. Dù vậy, phụ nữ vẫn có thể có kinh nguyệt và khả năng mang thai trong giai đoạn này. 

Giai đoạn mãn kinh

Khi người phụ nữ không có kinh nguyệt trong suốt 12 tháng liên tiếp, thì đó là lúc thời kỳ mãn kinh chính thức bắt đầu. Lúc này, buồng trứng đã ngừng hoạt động và cơ thể không còn sản xuất các hormone Estrogen và Progesterone. Cần lưu ý rằng, độ tuổi bắt đầu mãn kinh có thể sớm hoặc muộn hơn so với mức trung bình.

• Mãn kinh sớm: Xảy ra trước tuổi 40, thường gặp ở những phụ nữ hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên, mắc bệnh lý về tử cung hoặc buồng trứng, phải phẫu thuật cắt bỏ hay trải qua hóa trị hoặc xạ trị trong điều trị ung thư. Trong trường hợp này, phụ nữ gần như không thể mang thai tự nhiên do không còn nang noãn hoặc noãn không rụng. Thống kê cho thấy khoảng 1% phụ nữ trải qua mãn kinh sớm trước 40 tuổi.

• Mãn kinh muộn: Là tình trạng mãn kinh bắt đầu sau 55 tuổi, tuy hiếm gặp hơn.

Giai đoạn hậu mãn kinh

Đây là giai đoạn bắt đầu sau khi phụ nữ đã ngừng hẳn kinh nguyệt, tức quãng thời gian còn lại của cuộc đời sau khi bước qua mãn kinh. Trong thời kỳ hậu mãn kinh, nhiều triệu chứng có thể giảm bớt, tuy nhiên vẫn có những trường hợp chúng kéo dài suốt 10 năm hoặc hơn.

Bên cạnh đó, do lượng Estrogen giảm mạnh, phụ nữ ở giai đoạn này dễ đối mặt với nguy cơ cao hơn mắc các bệnh lý như tim mạch và loãng xương.

Mãn kinh là quá trình chấm dứt vĩnh viễn kỳ kinh nguyệt

Triệu chứng của thời kỳ mãn kinh

Khi bước vào giai đoạn mãn kinh, “hệ trục vàng” gồm vùng dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng ở phụ nữ bắt đầu suy giảm hoạt động, kéo theo sự mất cân bằng của ba hormone sinh dục quan trọng: Estrogen, Progesterone và Testosterone. Sự thay đổi này gây ra hàng loạt triệu chứng khó chịu cả về thể chất lẫn tinh thần, bao gồm:

• Bốc hỏa, cảm giác nóng đột ngột lan từ mặt xuống toàn thân

• Đổ mồ hôi vào ban đêm

• Cảm giác ớn lạnh

• Khô âm đạo, gây đau rát hoặc khó chịu khi quan hệ

• Tiểu gấp, tiểu nhiều lần

• Khó ngủ hoặc mất ngủ

• Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt hoặc rơi vào trạng thái trầm cảm nhẹ

• Khô da, khô mắt, khô miệng

• Căng tức ngực

• Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) trở nên nặng hơn

• Chu kỳ kinh nguyệt không đều, có thể nhẹ hơn hoặc nặng hơn so với trước

Ở một số phụ nữ, ngoài những biểu hiện thường gặp, còn có thể xuất hiện thêm các triệu chứng như:

• Tim đập nhanh

• Đau đầu

• Nhức mỏi khớp, cơ và xương

• Giảm ham muốn tình dục

• Khó tập trung, suy giảm hoặc mất trí nhớ tạm thời

• Tăng cân

• Rụng tóc hoặc tóc thưa hơn

Sự thay đổi nồng độ hormone sinh dục nữ trong giai đoạn mãn kinh chính là nguyên nhân gây ra những triệu chứng trên. Tuy nhiên, mức độ biểu hiện ở mỗi người là khác nhau, có người gặp phải các triệu chứng mạnh và kéo dài, trong khi người khác chỉ trải qua những thay đổi nhẹ nhàng hơn.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, những triệu chứng của giai đoạn mãn kinh có thể kéo dài tới 10 năm. Tuy nhiên, đa phần phụ nữ thường chỉ trải qua chúng trong khoảng thời gian dưới 5 năm.

Nguyên nhân gây ra mãn kinh

Thời kỳ mãn kinh có thể xuất phát từ một số nguyên nhân chính sau:

Tuổi tác

Sự suy giảm nội tiết tố nữ diễn ra tự nhiên theo thời gian. Từ khoảng 30 tuổi, buồng trứng bắt đầu sản xuất ít Estrogen và Progesterone hơn, kéo theo sự giảm dần khả năng sinh sản. Khi bước sang tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt có thể thay đổi về độ dài, lượng máu và mức độ nặng nhẹ. Đến khoảng tuổi 51, buồng trứng ngừng phóng noãn, kinh nguyệt chấm dứt hoàn toàn.

Mãn kinh thường diễn ra trong khoảng 40–50 tuổi

Suy buồng trứng sớm

Buồng trứng đảm nhiệm chức năng nuôi dưỡng và phóng noãn để thụ tinh. Giống như các cơ quan khác, buồng trứng cũng chịu ảnh hưởng của quá trình lão hóa. Nếu hoạt động sản xuất hormone sinh sản bị suy giảm sớm do yếu tố di truyền hoặc bệnh tự miễn, phụ nữ có thể bước vào mãn kinh sớm hơn bình thường.

Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng hoặc tử cung

Nếu chỉ cắt bỏ tử cung mà không ảnh hưởng tới buồng trứng, phụ nữ sẽ không còn kinh nguyệt nhưng vẫn chưa thực sự bước vào mãn kinh, do buồng trứng vẫn tiếp tục phóng noãn.

Ngược lại, khi phẫu thuật cắt bỏ cả hai buồng trứng cùng tử cung, thời kỳ mãn kinh sẽ bắt đầu ngay lập tức, bỏ qua giai đoạn tiền mãn kinh.

Hóa trị và xạ trị

Các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị hoặc xạ trị có thể gây ra triệu chứng mãn kinh ngay sau quá trình điều trị. Trong một số trường hợp, mãn kinh có thể xuất hiện đồng thời với tiền mãn kinh, kéo dài từ vài tháng đến vài năm trước khi ngừng kinh nguyệt hoàn toàn.

Mãn kinh có cần can thiệp không?

Đối với một số phụ nữ, giai đoạn mãn kinh trôi qua nhẹ nhàng, chỉ với vài triệu chứng thoáng qua. Nhưng cũng không ít người phải “vật lộn” với hàng loạt thay đổi cả về thể chất lẫn tinh thần, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống. Việc cần can thiệp hay không sẽ phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của mỗi người, từ đó bác sĩ sẽ đưa ra phương án phù hợp nhằm giảm bớt sự khó chịu.

Các giải pháp thường được áp dụng gồm:

Liệu pháp hormone thay thế

Đây là phương pháp thường được áp dụng để cải thiện các cơn bốc hỏa ở phụ nữ giai đoạn mãn kinh. Căn cứ vào tình trạng sức khỏe, mức độ triệu chứng và tiền sử gia đình, bác sĩ sẽ chỉ định loại Estrogen phù hợp cùng liều lượng cụ thể.

Việc sử dụng liệu pháp này cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý dùng để tránh những biến chứng nguy hiểm như huyết khối tĩnh mạch, đột quỵ, thuyên tắc phổi,…có thể dẫn đến tử vong đột ngột. Bên cạnh đó, dùng hormone thay thế trong thời gian dài mà không được kiểm soát sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và ung thư vú.

Thuốc bôi hoặc đặt âm đạo

Thuốc bôi và thuốc đặt âm đạo được chỉ định nhằm giảm tình trạng khô rát, hạn chế nguy cơ rách hoặc chảy máu khi quan hệ tình dục. Sản phẩm có thể ở dạng viên, gel hoặc vòng đặt. Để đảm bảo an toàn, phụ nữ nên tham khảo ý kiến và tuân thủ đúng liều lượng do bác sĩ khuyến nghị.

Thuốc điều trị đặc hiệu

Trong trường hợp không đáp ứng với liệu pháp hormone, bác sĩ có thể kê các loại thuốc điều trị riêng biệt tùy theo triệu chứng, ví dụ như thuốc tác động lên serotonin để giảm bốc hỏa, thuốc hỗ trợ điều trị loãng xương hoặc thuốc ngăn ngừa rụng tóc.

Làm thế nào để phòng ngừa các rối loạn sau mãn kinh?

Duy trì một lối sống khoa học và lành mạnh sẽ giúp phụ nữ chủ động giảm bớt những triệu chứng khó chịu trong giai đoạn mãn kinh, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống và giữ gìn sự tươi trẻ. Một số nguyên tắc quan trọng gồm:

• Bổ sung đạm, axit béo omega-3, chất xơ cùng các vitamin và khoáng chất thiết yếu vào khẩu phần hàng ngày.

• Tập thể dục hoặc thể thao giúp tiêu hao năng lượng dư thừa, duy trì cân nặng hợp lý và cải thiện tinh thần.

• Giảm stress để tránh việc hormone căng thẳng làm trầm trọng thêm các triệu chứng mãn kinh.

• Ngủ đủ giấc, đi ngủ sớm và giữ nhiệt độ phòng mát mẻ (20–25°C) để hạn chế các cơn bốc hỏa về đêm.

Hệ trục vàng gồm vùng dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng là nền tảng quan trọng cho hoạt động nội tiết. Khi hệ trục này suy yếu, lượng hormone nữ được tiết ra sẽ giảm, gây ra nhiều rối loạn. Do đó, việc chủ động hỗ trợ và duy trì hoạt động ổn định của hệ trục vàng là điều cần thiết.

Hiện nay, ngoài chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, phụ nữ có thể sử dụng thêm các sản phẩm hỗ trợ nội tiết từ thảo dược. Trong đó, thuốc rắn số 8 Thái Lan là một lựa chọn được nhiều chị em tin dùng nhờ sự kết hợp giữa răng nanh và nhau rắn lục với các thành phần tự nhiên, giúp:

• Cân bằng nội tiết tố, duy trì sức khỏe sinh sản và tinh thần ổn định.

• Điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng và hạn chế rối loạn chu kỳ.

• Giảm các triệu chứng tiền mãn kinh như bốc hỏa, khô hạn, thay đổi tâm trạng.

• Chăm sóc làn da, hỗ trợ trị nám, làm sáng và mịn da.

• Ngăn ngừa bệnh phụ khoa như u nang buồng trứng, u xơ tử cung, u vú.

Việc kết hợp lối sống lành mạnh cùng sản phẩm hỗ trợ phù hợp sẽ giúp phụ nữ bước qua giai đoạn mãn kinh một cách nhẹ nhàng, khỏe mạnh và tự tin hơn.

Thuốc rắn số 8 là sản phẩm hỗ trợ nội tiết từ thảo dược

Câu hỏi thường gặp về mãn kinh

Phụ nữ mãn kinh còn ham muốn tình dục không?

Khi đến tuổi mãn kinh, lượng Estrogen trong cơ thể giảm mạnh khiến âm đạo trở nên khô, dễ đau rát hoặc trầy xước khi quan hệ. Đồng thời, sự sụt giảm hormone Testosterone – hormone duy trì ham muốn cũng tác động đến đời sống tình dục của phụ nữ.

Trong giai đoạn này, áp lực từ gia đình, công việc hoặc những thay đổi cơ thể có thể khiến phụ nữ khó bị kích thích hơn và cần nhiều thời gian hơn để đạt khoái cảm. Tuy vậy, mỗi người sẽ có trải nghiệm khác nhau: có người chưa đến tuổi mãn kinh đã giảm hứng thú nhưng cũng có người trên 50 tuổi vẫn duy trì nhu cầu tình dục cao. Các chuyên gia khuyến khích duy trì sinh hoạt vợ chồng đều đặn để giúp âm đạo giữ được độ đàn hồi, cải thiện tâm lý và hỗ trợ giảm bớt các triệu chứng khó chịu của mãn kinh.

Phụ nữ mãn kinh có mang thai và sinh con được không?

Khi mãn kinh, buồng trứng ngừng hoạt động, không còn sản xuất và phóng thích trứng nên khả năng thụ thai tự nhiên gần như không còn. Tuy nhiên, các bác sĩ Sản Phụ khoa vẫn khuyên phụ nữ nên áp dụng các biện pháp tránh thai và quan hệ an toàn để phòng mang thai ngoài ý muốn và bảo vệ bản thân khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai hay HIV.

Trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh, nếu không quan hệ an toàn (dù bằng đường âm đạo, miệng hay hậu môn), phụ nữ vẫn có nguy cơ nhiễm các bệnh lây qua đường tình dục. Hơn nữa, thành âm đạo mỏng hơn sau mãn kinh dễ bị tổn thương, làm tăng khả năng lây nhiễm HIV khi quan hệ không bảo vệ.

Mãn kinh có xảy ra ở nam giới không?

Ở nam giới, mãn kinh được gọi là mãn dục nam – tình trạng cơ thể giảm dần khả năng sản xuất Testosterone theo tuổi tác. Không giống nữ giới, quá trình này diễn ra từ từ, không dẫn đến mất hoàn toàn khả năng sinh sản và cũng không xảy ra với tất cả đàn ông.

Mong rằng những chia sẻ trên của Hàng Thái Chính Hãng đã giúp chị em hiểu rõ hơn về khái niệm mãn kinh cùng các dấu hiệu thường gặp, từ đó chủ động chuẩn bị tâm lý và sức khỏe cho giai đoạn sinh lý này. Nếu còn bất kỳ câu hỏi hay lo lắng nào, chị em đừng ngần ngại liên hệ với Hàng Thái Chính Hãng để được các bác sĩ Hoàng Gia Thái Lan tư vấn và hỗ trợ tận tình.

Nguồn tham khảo:

1. WebMD (n.d.), What Are Bone Spurs?, truy cập từ: https://www.webmd.com/pain-management/what-are-bone-spurs

2. NHS UK (n.d.), Lumbar decompression surgery - Risks, truy cập từ: https://www.nhs.uk/conditions/lumbar-decompression-surgery/risks/

3. OrthoBethesda (n.d.), Spine Surgery: When It Works and When It Doesn’t, truy cập từ: https://www.orthobethesda.com/blog/spine-surgery-when-it-works-and-when-it-doesnt/

4. UI Health Care (01/2018), Five Things You Need to Know Before Having Spine Surgery, truy cập từ: https://uihc.org/health-topics/five-things-you-need-know-before-having-spine-surgery

5. RWJBarnabas Health (n.d.), What You Need to Know Before Spine Surgery, truy cập từ: https://www.rwjbh.org/treatment-care/spine-care-and-back-pain-treatment/spine-surgery/patient-education/what-you-need-to-know-before-spine-surgery/